Το όνομά μου είναι Μάρκος, εξεγερμένος υποδιοικητής Μάρκος, και ανήκω στον
Ζαπατιστικό Στρατό για την Εθνική Απελευθέρωση, μια οργάνωση που αποτελείται,
στην πλειονότητά της, από ιθαγενείς, ιθαγενείς της Τσιάπας. Εκ μέρους των ιθαγενών
μεταφέρω αυτόν τον λόγο σε σας, τον λόγο που απευθύνεται στους άντρες και τις
γυναίκες των ινδιάνικων λαών, εδώ, στο κέντρο της Βερακρούς, στους συντρόφους
και τις συντρόφισσες που
παρέχουν σεξουαλικές υπηρεσίες. Και με την ευκαιρία να πω ότι αποτελεί τιμή για
μας που είναι σύντροφοι και συντρόφισσές μας. Απευθύνεται, επίσης, στους
εργαζόμενους στην υφαντουργία, στους κατοίκους των συνοικισμών, στους εργάτες,
στους αγρότες, στους φοιτητές, στις γυναίκες και, ιδιαίτερα, στις ανύπαντρες
μητέρες.
Μας έλεγε ένας από τους συντρόφους διοικητές,
που έφερε το όνομα Αντόνιο κι εμείς τον λέγαμε γερο-Αντόνιο– γιατί εκεί στη γη
μας, αυτοί που οδηγούν τον αγώνα μας είναι ιθαγενείς, άντρες και γυναίκες
μεγάλης ηλικίας, ηλικιωμένοι, όπως λέμε εμείς, ή γέροντες, όπως λέτε εσείς, ή
πρεσβύτεροι–, έλεγε λοιπόν ένας από αυτούς –που δεν ζει πια και λεγόταν
γερο-Αντόνιο–, μας διηγούνταν έναν Γενάρη σαν κι αυτόν, πριν από 22 χρόνια, την
ιστορία μερικών λέξεων, τις οποίες ίσως μάθουμε εδώ, στην «Άλλη Καμπάνια», μαζί
με όλον αυτόν τον κόσμο που ακούσαμε εδώ, που πήρε τον λόγο εδώ στην Ορισάμπα,
αλλά και στον νότο της Βερακρούς, στον βορρά και στις διάφορες πόλεις και
κοινότητες στις οποίες βρεθήκαμε, στο κέντρο της Βερακρούς. Με τον ένα ή τον
άλλο τρόπο, αυτό που είναι η «Άλλη Καμπάνια», αυτό που είναι το κίνημά μας, εκπροσωπείται
εδώ, σ’ αυτήν την αίθουσα. Είμαστε αυτοί που τους περιφρονούν, τους
καταδιώκουν, τους εκμεταλλεύονται, τους εκβιάζουν, τους κλείνουν στις φυλακές, τους
δολοφονούν όσοι βρίσκονται εκεί πάνω.
Μας
έλεγε λοιπόν ο γερο-Αντόνιο για την ιστορία των λέξεων, πώς γεννήθηκε η λέξη εγώ.
Έλεγε
ότι οι πρώτοι άντρες και οι πρώτες γυναίκες που κατοίκησαν αυτήν τη γη ήταν
ιθαγενείς, όπως η πλειονότητα όσων βρίσκονται εδώ. Και έλεγε ότι, στην αρχή, η δουλειά
που έκαναν αυτοί οι άντρες και αυτές οι γυναίκες μοιραζόταν ισότιμα σε όλους
και όλες, αλλά μετά ήρθε ο ισχυρός, ο πλούσιος, και άρχισε να παίρνει αυτό που ήταν
η εργασία του καθενός. Και τότε, λένε οι πρώτοι μας δάσκαλοι, οι γηραιότεροι
από μας, μια ιστορία πόνου και αγώνα άρχισε να διαπερνά τη γη, τη γη όπου
είμαστε και σήμερα ονομάζουμε Μεξικό.
Λένε
ότι τότε, όταν κάποιος άρχιζε να μιλάει και να λέει εγώ,
προσπαθούσε να δώσει όνομα στον πόνο, την οργή, την αγανάκτησή του. Και όταν
κάποιος άρχιζε να λέει «εγώ υποφέρω, εγώ
πονώ, εγώ έχω αυτά
τα προβλήματα», μάθαινε να αναγνωρίζει τον εαυτό του ως ανθρώπινο ον. Πριν το
εγώ που γεννήθηκε τότε, δεν υπήρχε ούτε εκμετάλλευση
ούτε εξαθλίωση. Όταν κάποιος λέει εγώ, μιλάει
ένα άτομο, δεν μιλάει μια συλλογικότητα.
Λέει
λοιπόν ο γερο-Αντόνιο ότι όταν λέμε εγώ, δίνουμε
όνομα στην ιστορία μας και τότε, με βάση αυτό, αρχίζουμε να μαθαίνουμε τις
άλλες λέξεις. Από το βλέμμα και τον ήχο της φωνής μαθαίνουμε να αναγνωρίζουμε
τον άλλο, που είναι διαφορετικός, και λέμε αυτός,
αυτή. Συνεχίζουμε
όμως να είμαστε, ως άτομα, μόνοι, χωριστά από τους υπόλοιπους. Και αρχίζουμε να
αναγνωρίζουμε σε αυτόν ή σε αυτήν
τις ίδιες λύπες και τα ίδια βάσανα, όχι όταν ανοίξουμε τα
αυτιά ή το στόμα μας αλλά όταν ανοίξουμε την καρδιά μας. Και λέει ο γερο-Αντόνιο
ότι όταν το εγώ συναντά το
αυτός ή το αυτή
και ανακαλύπτει ότι έχουν τον ίδιο πόνο, αρχίζει να δημιουργείται
μια λέξη, η πιο δύσκολη στην ιστορία της ανθρωπότητας, η λέξη εμείς.
Λέει ο γερο-Αντόνιο ότι τη στιγμή που το εγώ,
και το αυτός και το αυτή
και το εσύ –όταν
υπάρχει μεγαλύτερη εμπιστοσύνη– και το εσείς –όταν
αποτελεί ένδειξη σεβασμού– μετατρέπονται στο εμείς,
τότε μπορεί, υπάρχει η πιθανότητα, ο πόνος και τα βάσανα, που έδωσαν όνομα στο εγώ,
στο αυτός, στο αυτή,
στο εσύ, στο εσείς,
να μετατρέψουν το εγώ σε χαρά. Ο
γερο-Αντόνιο έλεγε ότι έρχεται μια στιγμή που ζευγαρώνουν οι πόνοι, που
ενώνεται το εγώ με το αυτός,
το αυτή, το εσύ,
το εσείς, και αρχίζουν να αναρωτιούνται ποιος
ευθύνεται γι’ αυτόν τον πόνο και αυτά τα βάσανα, που στην αρχή ήταν ενός
ατόμου, για να γίνουν έπειτα μιας οικογένειας και στη συνέχεια μιας ομάδας
εργαζομένων. Τότε λοιπόν, μιλώντας και ακούγοντας, ανακαλύπτουν ότι υπεύθυνος
γι’ αυτά είναι αυτός που βρίσκεται από πάνω, και τότε είναι που γεννιέται η
λέξη αυτοί. Λέει ο γερο-Αντόνιο ότι όταν
κάποιος λέει τη λέξη αυτοί ή αυτές,
κοιτάζει προς τα πάνω, σ’ αυτόν που χτίζει τα πλούτη του με τη δική μας
φτώχεια, σ’ αυτόν που χτίζει την ευτυχία του με τη δική μας δυστυχία, σ’ αυτόν
που χτίζει το μέλλον του σε βάρος του δικού μας παρόντος και παρελθόντος. Και
τότε, λέει ο γερο-Αντόνιο, είναι σωστός ο τρόπος που μιλούν αυτοί που είναι από
κάτω.
Έτσι,
μας λέει, διδαχθήκαμε ότι πρέπει να αφήσουμε κάποτε το εγώ
και να μάθουμε να αναγνωρίζουμε το αυτός
και το αυτή, για να
χτίσουμε το εμείς που
χρειάζεται η χώρα μας. Έλεγε ότι έπρεπε να αποχωριστούμε τον καθρέφτη, όσο
οδυνηρό, όσο τρομερό κι αν ήταν. Και έπρεπε να μάθουμε να κοιτάμε τον άλλο, με
τον μοναδικό τρόπο που εμείς ως ινδιάνικοι λαοί έχουμε μάθει, δηλαδή με την καρδιά.
Και τότε, είπε ο γερο-Αντόνιο, έπρεπε να έρθει η στιγμή που οι ινδιάνικοι λαοί
θα γνωριστούν μεταξύ τους και θα μάθουν να λένε εμείς.
Αλλά ακόμη κι αυτό δεν ήταν αρκετό, γιατί θα εξακολουθούσε να υπάρχει το αυτοί,
το αυτές, το γεγονός ότι μας εκμεταλλεύονταν,
μας ταπείνωναν και μας περιφρονούσαν. Και ήταν απαραίτητο, ως ινδιάνικοι λαοί,
να μάθουμε να ακούμε και άλλες καρδιές και να συναντηθούμε μ’ αυτές…
3
Φεβρουαρίου 2006
Ορισάμπα,
πολιτεία Βερακρούς
Συνέλευση
με συμμετέχοντες στην «Άλλη Καμπάνια»
Απόσπασμα από το βιβλίο "Ιστορίες για τους ανθρώπους του καλαμποκιού"
